اختلال در حس چشایی می تواند اثرات منفی بر سلامت و کیفیت زندگی داشته باشد. بیش از 200000 نفر در سال به دلیل مشکلات مرتبط با قدرت چشایی یا بویایی خود به پزشک مراجعه می کنند. دانشمندان معتقدند نزدیک به 15 درصد بزرگسالان ممکن است مشکل چشایی یا بویایی داشته باشند اما اغلب آن ها به دنبال درمان خود نیستند.
حواس چشایی و بویایی ارتباط نزدیکی باهم دارند. بسیاری از افرادی که به پزشک مراجعه می کنند و گمان می کنند حس چشایی خود را از دست داده اند، از شنیدن اینکه در واقع اختلال بویایی دارند تعجب می کنند.
شایع ترین اختلال چشایی «درک مزه شبح» است؛ مزه ای پایدار و اغلب ناخوشایند در دهان حتی زمانی که خالی است. همچنین ممکن است توانایی افراد در درک مزه های شیرین، ترش، تلخ، شور و یا اومامی کاهش یابد که در این شرایط به آن هیپوگوسیا (Hypogeusia) اطلاق می شود. برخی دیگر، قادر به تشخیص هیچ مزه ای نیستند که به آن آگوسیا (Ageusia) گفته می شود. از دست دادن حقیقی حس چشایی نادر است. در اغلب موارد آنچه افراد تجربه می کنند از دست دادن بویایی است نه چشایی.
در دیگر اختلالات حواس شیمیایی ممکن است یک بو، یک طعم یا مزه دچار تحریف شود. دیسگوسیا (Dysgeusia) شرایطی است که یک حس پایدار از مزه ای متعفن، شور، ترشیده و یا فلزمانند در دهان احساس می شود. دیسگوسیا گاهاً با سندروم سوزش دهان – شرایطی که در آن بیمار حس سوزش دردناکی در دهان احساس می کند- اشتباه گرفته می شود. سندروم سوزش دهان ممکن است هرکسی را درگیر کند، اما در زنان میانسال و مسن شایع تر است.
علل اختلالات چشایی
برخی اشخاص با اختلالات چشایی به دنیا می آیند اما بیشتر آن پس از یک جراحت یا بیماری به وجود می آید. دلایل ایجاد اختلالات چشایی:
- عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی یا گوش میانی
- پرتودرمانی سر و گردن در سرطان ها
- مواجهه با مواد شیمیایی خاص مانند حشره کش ها و برخی داروها شامل برخی آنتی بیوتیک های شایع و آنتی هیستامین ها
- جراحت سر
- بعضی جراحی های گوش، بینی و حلق مثل عمل گوش میانی و یا کشیدن دندان عقل
- بهداشت ضعیف دهان و دندان یا مشکلات دندانی
تشخیص اختلالات چشایی
هردوی اختلالات چشایی و بویایی توسط متخصص گوش، حلق و بینی تشخیص داده می شوند. وی می تواند وسعت اختلال را با سنجش کمترین میزان مزه ای که قادر به تشخیص آن هستید مشخص کند. همچنین شاید از شما بخواهد مزه مواد مختلف را با هم مقایسه و یا چگونگی افزایش مزه با افزایش غلظت ماده را بیان کنید.
دانشمندان تست های مزه ایجاد کرده اند که در آن بیمار به غلظت های مختلف مواد شیمیایی پاسخ می دهد که ممکن است یک تست ساده شامل چرخاندن یک جرعه در دهان باشد و یا اعمال مستقیم مواد شیمیایی در نقاط به خصوصی از زبان.
در کنار همه این ها، یک ارزیابی صحیح شامل معاینه فیزیکی گوش ها، بینی و حلق؛ معاینه دندان ها و ارزیابی بهداشت دهان؛ بررسی تاریخچه بیماری ها و یک تست مزه که توسط یک مراقب سلامت انجام شودخواهد بود.
درمان اختلالات چشایی
تشخیص توسط متخصص گوش و حلق و بینی برای شناسایی و درمان علت زمینه ای اختلال مهم است. اگر داروی به خصوصی دلیل آن است، قطع مصرف و یا تغییر دارو ممکن است به پایان دادن مشکل کمک کند. به هر حال، بدون دستور پزشک داروی خود را قطع نکنید. در اغلب موارد حل مشکل پزشکی می تواند از دست دهی چشایی را اصلاح کند. برای مثال، کسانی که حس چشایی خود را به علت عفونت دستگاه تنفسی و یا آلرژی از دست می دهند با حل این مشکلات چشایی خود را باز می یابند.
بهداشت صحیح دهان برای بازیابی و حفظ کارایی مناسب حس چشایی مهم است. اگر اختلال چشایی شما نمی تواند به طور موفق درمان شود، مشاوره می تواند به شما در سازگاری با مشکلتان کمک کند.
اگر بخشی یا تمام حس چشایی خود را از دست داده اید، این کارها می تواند به بهبود طعم غذایتان کمک کند:
- غذاهای با تنوع رنگ ها و بافت ها تهیه کنید.
- از گیاهان معطر یا ادویه جات تند برای دادن مزه بیشتر به غذا استفاده کنید. از افزودن شکر یا نمک بیشتر به غذاهایتان بپرهیزید.
- اگر رژیم تان اجازه می دهد مقدار کمی پنیر، کره، روغن زیتون یا سبزیجات و مغزهای برشته اضافه کنید.
- غذاها را با نعناع و مواد دیگری که ممکن است مزه های منفرد را بپوشاند و رقیق کند ترکیب نکنید.
آیا اختلالات چشایی مشکلی جدی هستند؟
اختلالات حس چشایی می توانند سیستم هشداری اولیه که اغلب به آن بی توجهیم تضعیف یا حذف کند. حس چشایی کمک می کند غذاها یا مایعات فاسد تشخیص دهیم و در برخی افراد به تشخیص وجود موادی که به آن آلرژی دارند.
فقدان حس چشایی می تواند موجب مشکلات جدی سلامت شود. حس چشایی مختل می تواند عامل خطری برای بیماری قلبی، دیابت، سکته و یا بیماری های دیگری که نیاز به پیروی از رژیم غذایی خاص دارند باشد.
زمانی که حس چشایی مختل شود فرد ممکن است عادات غذایی خود را تغییر دهد. برخی ممکن است بسیار کم غذا خورده و وزن از دست بدهند درحالی که برخی دیگر پرخوری کرده و چاق شوند.
از دست دادن چشایی می تواند باعث شود شکر یا نمک بیشتری به غذاها اضافه کنید تا طعم بهتری داشته باشد. این می تواند برای افرادی که شرایط پزشکی خاصی مثل دیابت یا پرفشاری خون دارند مشکل ساز باشد. در موارد شدید این اختلال می تواند منجر به افسردگی شود.
Available at: