دیابت بی مزه اختلالی نادر است که زمانی رخ می دهد که کلیه های فرد حجمی بالا و غیرعادی از ادرار بی مزه ، رقیق و بی بو از خود عبور می دهند. در اغلب افراد کلیه ها روزانه حدود ۱ تا ۲ لیتر ادرار تولید می کنند. در افراد مبتلا به دیابت بی مزه، این میزان به ۳ تا ۲۰ لیتر در روز می رسد. در نتیجه، فرد مبتلا نیاز به نوشیدن حجم های بالایی از آب خواهد داشت.
دیابت بی مزه و دیابت شیرین- که شامل دیابت نوع ۱ و نوع ۲ می باشد- ارتباطی با هم ندارند، گرچه هر دو منجر به تکرر ادرار و عطش مداوم می شوند. دیابت شیرین باعث بروز قندخون (گلوکز) بالا می شود که ناشی از ناتوانی بدن در استفاده از گلوکز خون به عنوان منبع انرژی است. مبتلایان به دیابت بی مزه قندخون نرمال دارند هرچند کلیه ها نمی توانند تعادل مایعات بدن را حفظ کنند.
انواع دیابت بی مزه کدامند؟
انواع دیابت بی مزه شامل موارد زیر بوده و هر یک علت مربوط به خود را دارد.
- مرکزی
زمانی اتفاق می افتد که آسیب به هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز سبب اختلال در فرآیند طبیعی تولید، ذخیره و ترشح وازوپرسین یا همان هورمون ضدادراری (ADH) می شود. اختلال وازوپرسین باعث می شود کلیه ها مایع زیادی را از طریق ادرار از بدن دفع کنند.
آسیب هیپوتالالموس یا هیپوفیز می تواند در اثر موارد زیر باشد:
-
- جراحی
- عفونت
- التهاب
- تومور
- جراحت سر
دیابت بی مزه مرکزی می تواند ناشی از یک نقص وراثتی در ژن تولیدکننده وازوپرسین نیز باشد که علت نادری است. در برخی موارد، علت ناشناخته است.
- نفروژنیک یا کلیوی
هنگامی رخ می دهد که کلیه ها نتوانند به طور عادی به وازوپرسین پاسخ دهند و حجم زیادی مایع را از جریان خون فرد دفع کنند و می تواند ناشی از تغییرات ارثی ژنی یا جهش باشد که مانع از پاسخ کلیه ها به وازوپرسین می شود. دلایل ددیگر آن:
-
- بیماری مزمن کلیوی
- داروهای خاص، من جمله لیتیوم
- سطوح پایین پتاسیم خون
- سطوح بالای کلسیم در خون
- انسداد مجرای ادراری
که می تواند علت ناشناخته نیز داشته باشد.
- دیپسوژنیک یا ادرارآور
نقص در مکانیسم تشنگی واقع در هیپوتالاموس فرد می تواند مسبب دیابت بی مزه دیپسوژنیک شود. در نتیجه افزایشی غیرطبیعی در تشنگی و دریافت مایعات رخ می دهد که باعث سرکوب ترشح وازوپرسین و افزایش خروجی ادرار می شود.
موارد بیان شده در آسیب به هیپوتالاموس یا هیپوفیز می توانند سبب آسیب به مکانیسم تشنگی نیز بشوند. داروها یا مشکلات ذهنی مشخصی می توانند فرد را مستعد دیابت بی مزه دیپسوژنیک کنند.
- دیابت بی مزهٔ بارداری
تنها در دوران بارداری رخ می دهد. در بعضی موارد، آنزیمی تولیدشده توسط جفت- اندامی موقت که مادر و جنین را به هم وصل میکند- وازوپرسین مادر را تجزیه می کند. در موارد دیگر، زنان باردار پروستاگلاندین بیشتری تولیدی می کنند – ماده ای مشابه هورمون که حساسیت کلیه ها را به وازوپرسین کاهش می دهد. اغلب زنان بارداری که به دیابت بی مزه بارداری مبتلا می شوند دچار مورد خفیفی هستند که نشانه قابل توجهی را نیز سبب نمی شود.
دیابت بی مزه بارداری اغلب پس از زایمان از بین می رود، اما به هرحال می تواند در صورت بارداری مجدد برگردد.
عوارض دیابت بی مزه کدامند؟
عارضه اصلی دیابت بی مزه دهیدراتاسیون است در شرایطی که از دست دهی مایع بیش از دریافت آن باشد. علاپم دهیدراتاسیون یا کم آبی:
- تشنگی
- خشکی پوست
- خستگی
- کندی حرکت
- گیجی
- تهوع
- سرگیجه
دهیدراتاسیون شدید می تواند منجر به تشنج، آسیب دائم مغزی یا حتی مرگ شود.
دیابت بی مزه چگونه تشخیص داده می شود؟
- تاریخچه پزشکی و خانوادگی
- معاینه فیزیکی
- آنالیز ادراری
- آزمایش خون
- تست محرومیت از مایعات
- MRI
دیابت بی مزه چگونه درمان می شود؟
درمان اولیه دیابت بی مزه شامل نوشیدن مایعات کافی برای جلوگیری از بروز دهیدراتاسیون است. پزشک ممکن است فرد مبتلا را به یک متخصص کلیه یا غدد ارجاع دهد. درمان تکرر ادرار یا عطش مداوم بستگی به نوع دیابت بی مزه دارد و شامل: درمان دارویی ( دزموپرسین در نوع مرکزی یا بارداری) ، درمان علت زمینه ای (در نوع کلیوی) و… می شود.
اغلب افراد مبتلا می توانند با رعایت توصیه های پزشکی زندگی عادی داشته و علاپم را تحت کنترل نگه دارند.
مطالعات ارتباطی بین رژیم غذایی و تغذیه با بروز یا پیشگیری از دیابت بی مزه نشان نداده اند.
Available at:
https://www.niddk.nih.gov/health-information/kidney-disease/diabetes-insipidus